Μια νέα πένα θα σας παρουσιάσω σήμερα, μια πένα που η αλήθεια είναι ότι με εξέπληξε ευχάριστα. Μιλάω για τη Πηνελόπη Αλεξίου που έρχεται να μας παρουσιάσει τη πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο «Πένθιμη γη» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν και αφήνει υποσχέσεις.
Τι λέτε, πάμε να τη γνωρίσουμε;
1) Καλώς σε βρήκα Πηνελόπη, χαίρομαι ιδιαίτερα για τη σημερινή μας συνάντηση! Καταρχάς, θέλω να μου κάνεις μια εισαγωγή όσο αφορά εσένα και το έργο σου. Ποιο ήταν το έναυσμα για να ξεκινήσεις τη συγγραφική σου πορεία;
Π.Α. : Καλώς σε βρήκα κι εγώ, Δημήτρη! Η χαρά και εκτίμηση είναι αμοιβαία και σε ευχαριστώ από καρδιάς για τη συζήτηση και τη φιλοξενία. Μετά την έκδοση της πρώτης μου ποιητικής συλλογής αισθάνομαι λιγότερο αμήχανα σε σχέση με παλαιότερα όταν πρέπει να μιλάω για εμένα, γιατί η έκδοση ενός βιβλίου ενέχει τόσο το ρίσκο όσο και την απόφαση για έκθεση στο ευρύ κοινό μέσω της «αποκάλυψης» κάτι βαθιά προσωπικού, μοναχικού και εσωτερικευμένου όπως τείνει να είναι η γραφή. Επομένως, ξεκινάω με αυτό κι έπειτα λέγοντας ότι είμαι μία ανθρωπολόγος, ερευνήτρια, επίδοξη ποιήτρια-συγγραφέας που τα τελευταία 7 περίπου χρόνια με βρήκαν να γράφω μια ποίηση με θεματικό άξονά της το πένθος και την απώλεια. Δεν προέκυψε εν μία νυκτί η απόφαση να ασχοληθώ με αυτή τη θεματική ούτε υπήρχε αρχικά η σκέψη της έκδοσης ενός ποιητικού έργου με το εν λόγω θέμα. Ήταν κάτι που συστηματοποιήθηκε εν μέσω καραντινών, όταν πια η κοινωνική αποξένωση, ο εγκλεισμός, η αποστασιοποίηση και οι απώλειες σε πραγματικά και συμβολικά επίπεδα βιώθηκαν ως πένθος και επηρέασε σημαντικά τη γραφή μου. Μέσα από τις στάχτες της πένθιμης διαδικασίας γεννήθηκε, λοιπόν, η Πένθιμη Γη, αν και γράφω πολύ περισσότερα χρόνια απ’ όσα χρειάστηκαν για να προκύψει το συγκεκριμένο έργο.
2) Ποιες είναι οι επιρροές σου, ποιους ανθρώπους της τέχνης θαυμάζεις; Προτιμάς περισσότερο τους εγχώριους συγγραφείς ή τους ξένους και γιατί;
Π.Α. : Οι επιρροές και τα αναγνώσματά μου είναι κυρίως από τη γυναικεία ισπανόφωνη λογοτεχνία της Λατινικής Αμερικής (Κλαούδια Πινιέιρο, Μπρέντα Ναβάρο, Φερνάντα Μελτσόρ) αλλά και από την γυναικεία λογοτεχνία της Ανατολικής Ασίας (Χαν Κανγκ, Γιόκο Ογκάγουα κτλ). Αν υπάρχει κάτι που με εμπνέει ανναγνωστικά και συγγραφικά είναι η ανοικείωση, όταν εκείνη τρίζει συθέμελα τους δικούς μου λίθους πάνω στους οποίους χτίζω το «οικείο». Είναι ίσως μία ανθρωπολογική προσέγγιση της λογοτεχνικής παραγωγής στη δική μου περίπτωση. Αντίστοιχα όμως με επηρεάζουν και εξαίρετες συγγραφείς της ελληνόφωνης λογοτεχνίας, που θαυμάζω και διαβάζω φανατικά, όπως η Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, η Μαργαρίτα Καραπάνου, η Κατερίνα Γώγου, η Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ, η Λένα Κιτσοπούλου, η Τέσυ Μπάιλα κ.α. Όσο μία συγγραφέας μου προσφέρει την ανοικείωση, τόσο δεν γνωρίζω γεωγραφικούς περιορισμούς στις αναγνωστικές μου επιλογές.
3) Ασχολείσαι με την ποίηση η οποία είναι ομολογουμένως ένα δύσκολο μονοπάτι, τουλάχιστον όσο αφορά τα ελληνικά δεδομένα. Εσύ, πώς αποφάσισες να το περπατήσεις;
Π.Α. : Νομίζω ότι η ποίηση είναι μία Τέχνη με την ομορφιά και τη δυσκολία της όπως κάθε άλλη μορφή τέχνης. Για εμένα είναι μία κλίση, μία ανάγκη, ένα ενδιαφέρον, μία ζωτικής σημασίας πράξη για τη συνέχισή μου μέσα στο χωροχρονικό σύμπαν που βρίσκομαι. Δεν μπορώ να οραματιστώ την εαυτή μου δίχως να γράφω ποίηση, δίχως να εκφράζομαι και να κάνω τέχνη μέσω της γλώσσας. Η εκδοτική συνέχεια της συνήθειάς μου να γράφω ποίηση ιδιωτικά ήρθε ως ανάγκη να επικοινωνήσω ευρέως αυτό το κομμάτι της καλλιτεχνικής μου έκφρασης και να συνδεθώ ίσως πιο στενά με αντίστοιχες ποιήτριες / αντίστοιχους ποιητές.
4) Είναι εύκολο για εσένα κάθε φορά να εκφράσεις σε ένα κομμάτι χαρτί αυτά που στριφογυρίζουν στο μυαλό σου;
Π.Α. : Δυστυχώς (ή και ευτυχώς) όχι. Ακόμη και σε στιγμές που έχω πιέσει, οριακά εκβιάσει, το συναίσθημα ή κάποια σκέψη μου να βγει στο χαρτί, το αποτέλεσμα ήταν ένα κείμενο χωρίς καμία λογοτεχνική αξία. Αυτό που διαπιστώνω σε εμένα είναι πως δεν μπορούν όλες οι σκέψεις μου να γίνουν ποιήματα, πεζογραφήματα ή άλλα λογοτεχνικά είδη. Κάποιες φορές είναι προορισμένες για άρθρα ή και τροφή για σκέψη για μία γόνιμη συζήτηση ή για την εξέλιξη μίας ιδέας στο μέλλον που μπορεί να μετουσιωθεί σε κάποιο λογοτεχνικό είδος.
5) Λογική ή συναίσθημα; Σε ποιο από τα δύο στηρίζεσαι περισσότερο όταν γράφεις;
Π.Α. : Το συναίσθημα, η συγκίνηση ως συν-κίνηση, είναι η σπίθα που πυροδοτεί την ποιητική μου γραφή. Ωστόσο, η λογική έρχεται στη συνέχεια με την επιμέλεια, την ανάγνωση, το «σβήσε-ξαναγράψε-διάβασε-σβήσε-αφαίρεσε κι άλλο», ώστε τα γραπτά μου να καλύπτουν το δυνατόν περισσότερο τα κριτήριά μου πριν τα δει ένα άλλο ζευγάρι μάτια.
6) Ας περάσουμε στη «Πένθιμη γη». Πώς ήταν για εσένα η όλη διαδικασία, από τη σύλληψη της αρχικής ιδέας μέχρι και τη παρουσίαση του βιβλίου; Υπάρχουν στιγμές που θα ήθελες πιθανώς να αφήσεις πίσω σου; Ποια τα συναισθήματά σου εν γένει;
Π.Α. : Η Πένθιμη Γη είναι πολλά περισσότερα από ένα βιβλίο, είναι ένα ταξίδι που ξεκίνησε με τη συγγραφή του πρώτου ποιήματος, τότε που δεν είχε γεννηθεί ακόμη η ιδέα της ποιητικής συλλογής, και δη με το συγκεκριμένο θέμα. Συνέχισε με την ιδέα της συγκέντρωσης των ποιημάτων σε μία συλλογή, την επικοινωνία με εκδοτικούς οίκους, το κλείσιμο της συμφωνίας με τις εκδόσεις Βακχικόν, την προετοιμασία του βιβλίου και του εξωφύλλου, την έκδοσή του, τη συγκίνηση της συνάντησής του στα ράφια των βιβλιοπωλείων, την επικοινωνία με τις αναγνώστριες, τις συνεντεύξεις, τη βιβλιοπαρουσίαση και συνεχίζει με όλα όσα πρόκειται να έρθουν. Η συνολική μου εμπειρία ήταν κάτι που δεν μπαίνει σε λέξεις, ένα μίγμα χαράς, ανυπομονησίας, προσμονής, ενθουσιασμού. Αν υπάρχει κάτι που θα ήθελα να αφήσω πίσω, ωστόσο, αυτό είναι το άγχος της πρωτοεμφανιζόμενης συγγραφέως, ώστε να μπορούσα να απολαύσω ακόμη περισσότερο όλη τη διαδικασία της έκδοσης.
7) «Βγάζω απ’ τα αντικείμενα τις αναμνήσεις και εξάγω κάθε μικρή άυλη στάλα από τις εκτάσεις του μνημονικού μέσα σε αυτά».Μπορούν τα αντικείμενα να κρατήσουν θύμησες, μπορούν να κρατήσουν κάποιον «ζωντανό» στο μυαλό μας;
Π.Α. : Οι εμπειρίες μας, οι εικόνες μας, ακόμη και οι αναμνήσεις συνδέονται άμεσα με την ύλη. Τα αντικείμενα είναι φορείς αναμνήσεων, επειδή εμείς τα συνδέουμε με τα συναισθήματα που βιώνουμε σε μία τυχαία χρονική στιγμή, γι’ αυτό άλλωστε και μας είναι δύσκολο να αποχωριζόμαστε ορισμένα πράγματα ή, αντίστροφα, κρατάμε αναμνηστικά. Αντικείμενα, όπως οι φωτογραφίες ή κάτι πιο προσωπικό από έναν άνθρωπο που αγαπού(σα)με και δεν είναι πια μαζί μας, είναι ικανά να κρατήσουν κάποιον ζωντανό στη μνήμη μας. Άλλωστε, οι άνθρωποι δεν χάνονται όταν πεθαίνουν, αλλά όταν τους ξεχνάμε. Τα αντικείμενα είναι ένα μέσο για να διατηρήσουν την επαφή με το μνημονικό και να κρατούν ζωντανές τις αναμνήσεις.
8) «Στη σκίαση και τη δροσιά του καθιστικού ονειρεύομαι μονάχα τα δικά μου καλοκαίρια μέσα σε σελίδες αναγνωσμάτων άγνωστων που σαν περιπέτεια, λιγάκι πονηρή, ανοίγονται σταδιακά εμπρός μου».Είναι τα βιβλία και οι ιστορίες τους, μια έξοδος από το γκρίζο που μας περιβάλλει;
Π.Α. : Αναμφίβολα! Τα βιβλία είναι όχι μόνο η διέξοδος από το γκρίζο αλλά και ένας τρόπος να αντιμετωπίσουμε διαφορετικά τις ζωές μας, να ανανοηματοδοτήσουμε την καθημερινότητά μας, να ταυτιστούμε, να μάθουμε περισσότερα για τον κόσμο, τους πολιτισμούς, αλλά και να ανακαλύψουμε νέες πτυχές των εαυτών μας. Στη δική μου περίπτωση, τουλάχιστον, τα βιβλία ήταν πάντοτε όλα αυτά. Βέβαια, όπως έδειξε η επικαιρότητα της πανδημίας Covid-19, τα βιβλία άγγιξαν πολύ περισσότερο κόσμο στις περιόδους εγκλεισμού και το βιβλίο ξαναμπήκε δυναμικά στις ζωές των ανθρώπων. Δεν ξέρω τί θα κάναμε ως είδος χωρίς τα βιβλία ή την Τέχνη.
9) Θα μπορέσουμε να γνωρίσουμε λίγο περισσότερο τη Πηνελόπη μέσα από τους στίχους της;
Π.Α. : Όλοι μου οι στίχοι, εξαιρώντας όσους αναφέρονται σε κάτι πολύ προσωπικό, είναι ένας τρόπος να με γνωρίσει κανείς άνθρωπος καλύτερα, διότι οι λέξεις, οι εικόνες και οι στίχοι που συνθέτω εκφράζουν άμεσα το πως σκέφτομαι αλλά και το πρίσμα από το οποίο αντικρίζω τον κόσμο. Για παράδειγμα, στο ποίημα «Απολογισμός Γυναικοκτονιών» αναφέρω στην τελευταία στροφή πρόσωπα που σχετίζονται με το χριστιανισμό στο ευρύτερο ελληνοορθόδοξο πολιτισμικό πλαίσιο. Η αναφορά αυτή δεν είναι τυχαία. Γίνεται σε ένα πλαίσιο κριτικής και διερώτησης αυτού του πλαισίου αναφορικά με το πως αντιμετωπίζει τις γυναίκες, τόσο ως ανθρώπους της καθημερινότητας όσο και ως θύματα γυναικοκτονιών. Από την άλλη, οι στίχοι «Τα μάτια μου χάνουν το ενδιαφέρον τους για τα εξωτερικά ερεθίσματα και δημιουργούν νέες πλάνες στις οποίες βυθίζουν το μυαλό» εκφράζουν το πως έχω βιώσει η ίδια ένα κομμάτι του πένθους, όταν αδυνατούσα να ανταποκριθώ σε όσα συνέβαιναν γύρω μου επειδή η πένθιμη συνθήκη με είχε αδρανοποιήσει και με είχε βυθίσει σε αναμνήσεις, τις μόνες εικόνες που μπορούσαν να δουν τα μάτια μου.
10) Θα ήθελες να μας πεις αν υπάρχει κάτι που να ετοιμάζεις αυτή τη περίοδο, να μοιραστείς μαζί μας τα μελλοντικά σου σχέδια;
Π.Α. : Αυτή την περίοδο γράφω μία ποιητική συλλογή που σχετίζεται με τις τροπικότητες που επηρεάζουν τον τρόπο που δομούμε την προσωπικότητα, ταυτότητα, τον χαρακτήρα μας. Θέτω τον άνθρωπο στο επίκεντρο και διερευνώ τις τροπικότητες αυτές, τις συνθήκες, τα βιώματα, τις προσλαμβάνουσες, τα πολιτισμικά και άλλα πλαίσια που (επι)καθορίζουν την ταυτότητά του. Ταυτόχρονα, επιμελούμαι μία ακόμη ποιητική συλλογή που έχω ολοκληρώσει και σκοπεύω να επανέλθω με αυτήν εκδοτικά ενώ την ίδια στιγμή ολοκληρώνω και μία συλλογή διηγημάτων που διαφέρει πολύ από την ποιητική μου γραφή, τόσο συγγραφικά όσο και θεματολογικά.
Πηνελόπη, σε ευχαριστούμε πολύ για το χρόνο που μας διέθεσες και σου ευχόμαστε ολόψυχα κάθε επιτυχία στο έργο σου!!!
Σας ευχαριστώ κι εγώ θερμά και εύχομαι ό,τι καλύτερο σε εσένα και το Authoring Melodies!
Η Πηνελόπη Αλεξίου γεννήθηκε στα Ιωάννινα και διαμένει μόνιμα στην Αθήνα, όπου εργάζεται ως Ερευνήτρια-Ανθρωπολόγος. Έχει σπουδάσει Κοινωνική Ανθρωπολογία (Πάντειο Πανεπιστήμιο), Ιστορία και Φιλοσοφία της Επιστήμης (ΕΚΠΑ) και ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές στην Προληπτική Ψυχιατρική (Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ). Σήμερα σπουδάζει στα μεταπτυχιακά προγράμματα «Σπουδές Φύλου» (ΕΑΠ) και «Δημιουργική Γραφή» (Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας). Ποιήματα, διηγήματα και βιβλιοκριτικές της έχουν φιλοξενηθεί κατά καιρούς σε λογοτεχνικά περιοδικά (Fractal, Λεξηtanil, Μανδραγόρας κ.ά.). Έχει συμμετάσχει στο 2ο Books n’ Beer Festival ως εισηγήτρια για παρουσίαση βιβλίου. Επίσης, διατηρεί το βιβλιοφιλικό προφίλ Ανθρωγραφέας στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης από το 2020 και (συν)διοργανώνει λογοτεχνικούς κύκλους συζητήσεων και λέσχες ανάγνωσης. Η Πένθιμη Γη είναι η πρώτη της ποιητική συλλογή.
Μάθετε περισσότερα για τη Στέλλα εδώ:
Για την ομάδα του Authoring Melodies
Δημήτρης Μπονόβας