Βλέποντας το εξώφυλλο του συγκεκριμένου βιβλίου, με την πιο συνήθη φωτογραφία του πατριάρχη Γρηγορίου Ε’ που κυκλοφορεί γενικότερα στο διαδίκτυο, το πρώτο πράγμα που μου ήρθε στο μυαλό ήταν αυτά που μας μάθαιναν στο σχολείο. Το πώς δηλαδή η Εκκλησία και ο Κλήρος βοήθησαν τους Έλληνες στον επαναστατικό αγώνα του 1821 και έχυσαν το αίμα τους για το καλό της Ελλάδας. Έκτοτε δεν αναζήτησα περισσότερες πληροφορίες επί του θέματος και τούτο ίσως ήταν λάθος μου.
Η αλήθεια είναι ότι τα σχετικά γεγονότα και στοιχεία, παρουσιάζονταν τόσο πειστικά ώστε σχεδόν δεν χωρούσαν αμφιβολία. Πόσο μάλλον από έναν μαθητή σχολείου που πρέπει να παρακολουθήσει το μάθημα των Θρησκευτικών και να αποστηθίσει συγκεκριμένα συμβάντα και θέσεις των δημιουργών των σχολικών βιβλίων, για έναν και μόνο λόγο: Επειδή αν δεν το κάνει, θα «κοπεί» στο μάθημα των Θρησκευτικών.
Το βιβλίο «Η Μαύρη Βίβλος του 1821» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις iWrite, έρχεται να δώσει μια άλλη χροιά στο μείζον αυτό θέμα, με αδιάψευστα ιστορικά τεκμήρια που πιστοποιούν τον αντεπαναστατικό ρόλο του πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως. Έχοντας ολοκληρώσει μόλις πριν μερικά λεπτά την ανάγνωσή του, θέλω να τονίσω εξ’ αρχής τούτο, προς αποφυγήν παρεξηγήσεων. Το βιβλίο δεν μας παρουσιάζει ψυχρά κάποιες θέσεις που αντιτίθενται σε όλα αυτά που γνωρίζαμε ως τώρα. Μας παραθέτει στοιχεία πραγματικά, υπαρκτά, μέσα από έγγραφα και κείμενα, ορισμένα εξ’ αυτών ιδιαιτέρως σπάνια σπάνια. Και μέσα από τα στοιχεία αυτά, είμαι βέβαιος πως κάθε νοήμων άνθρωπος θα δει τα πράγματα από άλλη οπτική γωνία, κυρίως όσον αφορά τον αρνητικό ρόλο του Κλήρου στις προετοιμασίες του Αγώνα και την υποτιθέμενη θετική συμβολή της Εκκλησίας στην επανάσταση του 1821.
Επί τούτου, δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ τοποθετήθηκε τρεις φορές, όχι μία, τρεις, στον πατριαρχικό θρόνο από τους Οθωμανούς, γεγονός που μαρτυρά περίτρανα πως υπήρξε άνθρωπος της απολύτου εμπιστοσύνης τους. Και ρωτάω τώρα εγώ, λίγο προτού δούμε τα σχετικά στοιχεία πιο αναλυτικά: Αποτελεί όντως αυτός ο άνθρωπος, ο οποίος αποδεδειγμένα κατέφευγε σε συνεχείς απόπειρες για αποτροπή κάθε σχεδίου των Ελλήνων για ελευθερία και ανεξαρτησία, φωτεινό παράδειγμα εθνομάρτυρα;
Παρακάτω θα προσπαθήσω να παραθέσω συνοπτικά μερικά από τα κυριότερα στοιχεία του βιβλίου. Νομίζω πως και μόνο μια απλή αναφορά σε αυτά θα πείσει και τον πιο δύσπιστο να τα αναζητήσει, προκειμένου να αποκτήσει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα επί του θέματος.
Τον Σεπτέμβριο του 1798 ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ εκδίδει εγκύκλιο απευθυνόμενος στους Επτανήσιους, καλώντας τους να διώξουν από τα νησιά τους «αποστάτες» και «άθεους» Γάλλους, ξεφεύγοντας από τη διαβολική «δολιότητά» τους που μεταφέρει μεταξύ άλλων τον αέρα των μηνυμάτων της ελευθερίας και της εθνικής ανεξαρτησίας.
Really?
Κι όμως…
Ας δούμε κι ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα της σχετικής εγκυκλίου, στην οποία παρεμπιπτόντως εντύπωση μου προξένησε το γεγονός πόσες φορές χρησιμοποιείται η λέξη «διάβολος»:
«Ο πονηρός και αρχέκακος όφις, αφ’ ου δολίως επλάνεσε την ανθρωπότητα με πολυειδείς απάτας και τρόπους, διά να τους σύρη εις την απώλειαν, τελευταίον, εις τους εσχάτους τούτους αιώνας, επινοήσας το γένος των Γάλλων δεκτικώτερον της πονηρίας, έχυσε δαψιλώς εις τας ψυχάς αυτών τον ιόν της αποστασίας προς τον Θεόν…»
Ακόμα και μετά τον τραγικό θάνατο του Ρήγα Φεραίου (1798), έπειτα από την παράδοσή του στους Οθωμανούς με τις ευλογίες του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, η επίδραση των φλογερών απελευθερωτικών κειμένων του δεν ήταν δυνατό να ανακοπεί, εμπνέοντας χιλιάδες άτομα στον ελλαδικό χώρο και τη διασπορά. Το γεγονός αυτό ενόχλησε προφανώς την εκκλησία. Έτσι, ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ στέλνει επιστολές στους μητροπολίτες του, απαιτώντας τη συγκέντρωση και αποστολή στην Κωνσταντινούπολη των κειμένων του Ρήγα, με σκοπό αυτά να παραδοθούν στην πυρά;
Really (part II) ?
(Και είμαστε ακόμα στην αρχή…)
Το 1805 θα ακολουθήσει η σκληρή και αφοπλιστική εγκύκλιος του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Καλλίνικου Ε’, μέσω της οποίας θα ανάψει το πράσινο φως για τη δολοφονία χιλιάδων Αρματωλών και Κλεφτών, μέσα στους επόμενους μήνες. Εδώ θα ήθελα να αναφέρω ότι, διαβάζοντας την σχετική εγκύκλιο, μόνο ως ειρωνικό είδα το εξής στοιχείο: Στο τέλος της εγκυκλίου, εκεί όπου παρατίθενται προφανώς τα ονόματα όλων των υπογραφόντων το σχετικό έγγραφο, χαρακτηρίζονται όλοι ως «εν Χριστώ αδελφοί». Συγκεκριμένα, μέτρησα αυτόν τον χαρακτηρισμό δεκατρείς φορές.
Really (part ΙΙI) ?
«Οι καλόγεροι και οι παπάδες αρματωμένοι ξεσήκωσαν τον κόσμο και τέθηκαν επί κεφαλής, όπως και όλοι οι προύχοντες του τόπου. Ο περιηγητής Dodwell διηγείται πώς συνάντησε έναν οπλισμένο παπά με τριάντα αρματωμένους που έτρεχαν στο χωριό Αλειτούργι, να βοηθήσουν τους Τούρκους που είχαν κλείσει εκατόν σαράντα Κλέφτες. Κι οι απλοί χωριάτες, που έτρεμαν τον αφορισμό, έτρεχαν κοντά στους κληρικούς»
(Τάκης Σταματόπουλος, “Ο εσωτερικός αγώνας”, εκδόσεις Κάλβος, 1979)
Τα στοιχεία που παρατίθενται στο βιβλίο είναι αρκετά ακόμα, όπως για παράδειγμα η συνεχής καταπολέμηση από την εκκλησία των Φυσικών Επιστημών ως δήθεν φορείς άθεων ιδεών, με αποκορύφωμα της «δίωξης» αυτής την σκληρή και απειλητική εγκύκλιο (1819) του πατριάρχη Γρηγορίου Ε’ κατά των Ελλήνων Διαφωτιστών.
Δεν θα μακρηγορήσω άλλο με στοιχεία, κλείνοντας τη σχετική μου αναφορά σε αυτά λέγοντας ότι ο αναγνώστης θα βρει και άλλες ενδιαφέρουσες, παρόμοιες αναφορές, οι οποίες τοποθετούνται χρονολογικά ακόμα και μετά το ξέσπασμα της επανάστασης.
Ακόμα και τώρα που έχω ολοκληρώσει το βιβλίο, δεν καταλαβαίνω για ποιο λόγο στη χώρα μας επιχειρείται τόσο επίμονα να αποσιωπηθεί η αλήθεια επί του θέματος. Ή μάλλον καταλαβαίνω, απλώς με ενοχλεί πολύ το γεγονός της στοχευμένης ημιμάθειας. Και το χειρότερο είναι πως αυτό το γεγονός δεν βλέπω να αλλάζει εύκολα. Πώς να προβληθεί εξάλλου η αλήθεια από τα ΜΜΕ, όταν ζούμε στην 108η χώρα στον κόσμο σε ελευθερία του Τύπου (σύμφωνα με τα στοιχεία των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF) για το έτος 2022).
Όταν η αλήθεια αποκρύπτεται τόσο επιτακτικά, ο μόνος τρόπος για να φτάσεις σε αυτήν, είναι ένας: Να την αναζητήσεις. ΔΕΝ θα στη χαρίσει κανένας. Πόσο μάλλον όταν η Ελλάδα είναι μία από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές χώρες στις οποίες ακόμα δεν έχει διαχωριστεί η εκκλησία από το κράτος και συνεπώς τα συμφέροντα του ενός στηρίζονται και εξαρτώνται από τον άλλο.
Μια διαχρονική διαμάχη για το ρόλο της ανώτατης ιεραρχίας της Εκκλησίας, στα προεπαναστατικά κυρίως χρόνια αλλά και μετέπειτα… Αντιφάσεις και αλληλοσυγκρουόμενα στοιχεία που η ιστορία έχει επιχειρήσει πολλάκις να καλύψει… Ιστορικά γεγονότα καταγράφονται αλλοιωμένα, φροντίζοντας παράλληλα οι υπαίτιοι της διαστρέβλωσης αυτής να εξαφανίσουν με κάθε τρόπο την οποιαδήποτε πιθανότητα να τα σκαλίσει κάποιος, με κίνδυνο να αποκαλυφθεί η αλήθεια… Θέματα για τα οποία δύσκολα θα βρει κάποιος πειστικές και τεκμηριωμένες απαντήσεις, εκτός και αν τις αναζητήσει με μεγάλη προσπάθεια και επιμονή. Μέχρι τότε, «Η Μαύρη Βίβλος του 1821» πιστεύω πως θα λύσει πολλές απορίες επί του τεράστιου αυτού θέματος.
Υ.Γ.: Ζω για την ημέρα που το μάθημα των Θρησκευτικών στο σχολείο θα μας διδάσκει την παγκόσμια θρησκευτική ιστορία, ως οφείλει, και όχι πώς θα καταφέρω να αποφύγω την αιώνια καταδίκη στην Κόλαση μέσω της εξομολόγησης.
Για την ομάδα του Authoring Melodies